isimadu waa ilaaliyaasha siyaasiyiinta ee ma aha siyaasiyiin....

Column
[SW Column] ( Maxamuud Abdi ) Isimmadu Waxa Ilaaliyayaasha Siyaasisyiinta ee Ma Aha Siyaasiyiin :Posted on [2 Feb 2002]

Opinions expressed in this column are those of the contributors and not necessarily those of SW.

Isimmadu Waa Ilaaliyayaasha Siyaasisyiinta ee Ma Aha Siyaasiyiin

Maxamuud Abdi - Moabdi21@aol.com

Hordhac

Go'aankii ay soo saareen Islaam Maxamed Islaan Muse iyo Suldaan Siciid Maxamed Garaase oo ku sheegeen in ayan aqoonsanayn madaxweynanimada Cabdullahi Yusuf ama midda Jaamac Cali Jaamac iyo inay labadaas nin ciidammadooda kala baxaan Garoowe wuxuu ahaa mid garab maray marinkii habboonaa. Waxaa laga yaabaa inay islahaayeen dhibaato taagan bay xallinayaan; laakiin nasiib darro go'aankoodu wuxuu abuurayaa dhibaato middii hore ka weyn.

Islaan Maxamed iyo Suldaan Siciid ma aha laba nin oo caadi ah oo waxay rabaan intay ku hadlaan laga gudbayo; waxay ka mid yihiin odayaasha waaweyn ee Puntland, hadalkooduna wuxuu leeyahay ahamiyad weyn oo uusan lahayn hadalka qofka caadiga ah. Go'aankaas waxay ku soo saareen magaca beesha Nugaal oo ay madax u yihiin. Waxaan rajeynayaa in beesha Nugaal ayan ku raacsaneen go'aankooda, iyagoo arkaya halka oo ka khaldan yahay.

Mu’aamaraadka ay DKMG Xamar u Maleegeysa DG Puntland

Islaan Maxamed iyo Suldaan Siciid waxay isasiiyeen awood ayan xaq u lehayn: middaas oo ah inay labadooda oo keli ah ay goosteen inay ka taliyaan aayaha Puntland (dad iyo dalba). Waa arrin la yaab leh in laba nin oo madax u ah hal beel oo ka tirsan beelaha isku bahaystay Puntland ay go'aamiyaan in la burburiyo maamul goboleedki Puntland iyagoo aan talada la wadaagin beelihii kale ee maamulka ka mid ahaa.

Dhibaatada siyaasadeed ee ka taagan Puntland waa la wada og yahay. Waxaa loo baahnaa in dhibaatadaas si nabad ah loo xalliyo iyada oo aan wax loo dhimin maamulka. Waa waajib saarnaa odayaasha beelaha Puntland. Go'aanka kasta oo ayan beeluhu u dhammayn wuxuu wax yeelleynayaa midnimada reer Puntland. Wixii midnimadooda waxyeelleynaya wuxuuna u adeegayaa dadka ka soo horjeeda jiritaanka maamulka Puntland.

Dhibaatada Puntland maanta haysata way ka weyn tahay Cabdullahi Yusuf Axmed iyo Jaamac Cali Jaamac. Maanta jiritaanki dawlad-gonoleeda Puntland (DGPL) ayaa khatar u jira, wuxuuna u baahan yahay dad wax garad ah oo fiira dheer oo badbaadiya. Arrintu ma taagna madaxweyne iyo isin iyo boqor; waxaa halis ku jira ayaaha dadka reer Puntland. Badabaadad DGPL waxay mas'uul ka ah hoggaannada beelaha, mar haddii uu hoggaankii siyaasadeed ku guuleysan waayey inuu ka soo baxo kaalintiisi.

Marinkoodu wuxuu ahaa inay isugu yeeraan madaxda beelaha ku bahoobay maamulka Puntland oo ay si dhab ah uaga wada xaajoodaan dhibaatada soo foodsaartay gobolka. Waxay ahayd inay la tashadaan indheergaradka, siyaasiyiinta iyo aqoonyahannada, markaasna ay soo saaraan go'aan kama dameys ah oo lagu turxaan bixinayo khaladki galay siyaasaddii Puntland. Tallabada noocaas ah ayaa dhibaatada siyaasadeed iyo nabadgelyo xal u noqon lahayd. Nasiib darro, odayaashi beelaha waxay noqdeen siyaasiyiin, waxayna u fashileen sidii ay siyaasiyiinti u fashileen.

Go'aanka ay soo saareen Islaan Maxamed iyo Suldaan Siciid wuxuu si toos ah ugu adeegayaa Dawladda ku-meelgaarka ah (DKMG) ee Xamar ka dhisan; dawladdaas oo aan marna qarsan ujeeddadeed ah inay burburiso DGPL. Ujeeddada DKMG waxay tahay in uusan waddanka ka dhisnaan maamul goboleed iyaga ka madax bannaan, sababtoo ah jiritaanka maamul-goboleed iyaga ka madax bannan wuxuu beeninayaa sheegashada ay sheeganyaan inay waddanka ka taliyaan. Xaqiiada la wada ogyahayna waxay tahay in awoodda DKMG ahi uusan dhaafsiisnayn Hotel Ramadan iyo hareerihiisa. DGPL ma aha cadawga ummada Soomaaliyeed. DGPL waxay ka mid tahay Soomaaliya, waxayna weligeed diyaar u ahayd noo nooleynta dawladdii Soomaaliya. Waxaanayse diyaar u ahayn in afar haraagii Maxamed Siyaad Barre oo Xamar isku uruursaday ay ka taliyaan aayaha dadka reer Puntland.

Si ay u sahlanaato burburinta DGPL, Cabdiqaasin Salad Xasan wuxuu dhawaan u magacaabay Xasan Abshir Farax oo ku abtirsada beesha Nugaal. Jagadaas wuxuu hore uga eryay Cali Khaliif Gallayr oo waxba ka qaban waayay Puntland. Xasan Abshir iyo Cabdiqaasin waa laba nin oo ku soo barbaaray gurigii siyaasadeed ee Maxamed Siyaad Barre. Waa laba nin oo maslaxaddooda ma ogiye aan maslaxadda qarank ay qalbgooda ka madowdahay. Xasan Abshir shalay wuxuu wasiir ka ahaa DGPL, maantana wuxuu ra'iisul wasaare ka yahay DKMG ee xamar. Berrina meeshi ay ka bisishahay buu aadi. Haddii ay Xamar qasantana lafihiisa meesha keli ah ee uu ku badbaadayo waa Puntland. Nasiib darro waxaa ah in Xasan Abshir qaamuuskiisa ayan ku jirin maalinka berri ah.

Dubai waxaa dhawaan lagu qabtay 5 balyan Shilin Soomaali oo been ah oo lagu soo daabacay Indonesia loona waday Xamar. Qoraalladu sida ay sheegeen, waxaa ;lacagta soo sameyay DKMG, gaar ahaan Cabdiqaasin Salaad Xasan iyo rag ay qaraabo ama ganacsi wadaagaan. Lacagtaas waxaa loo soo sameeyay sidii loogu faafin lahaa waddanka, si loo burburiyo dhaqaalaha gobollada, gaar ahaan kuwa aan raacsanayn DKMG ah. Cabdiqaasin iyo xulafadiisu khabiir bay ku yihiin in dhaqaale burburku uu keenayaa nabadgelyo xumi, fawdo iyo dagaal sokeeye. Meeshii uu dagaal sokeeye ka dhacana nidaam dawladeed kama taagnaan karo. Shacabka Soomaalida, gaar ahaan kuwa Puntland, ma aha dad dhaqaale adag leh. Haddii uu dhaqaaluhu burburo oo dadku ay gaajo soo food saarto, waxay aqbalayaan waxyaabo aanay aqbali karin marka ay nabad qabaan oo asturan yihiin. Haddii uu dhaqalaha Puntland burburo, wadajirkii ummaddana gudaha laga duqeeyo, reer walbana yiraahdo "arli waa quud ee ha la qarafsado", axaa xaqiiqa ah in muddo aan fogayn gobolladaas oo dhan Xamar looga soo diri doono guddomiyayaal gobol iyo degmo ayan raalli ka ahayn. Madaxda gobolladaas intaas haddii ay fahmi waayaan, xaq uma ay laha inay ummadda hoggaan u noqdaan.

Magaalo madaxda DGPL (Garoowe) iyo Mustaqbalka DGPL

Garoowe waa caasumadda Puntland. Dastuurka Puntland wuxuu qorayaa in caasimadda lagu dhaqayo xeer gaar u ah (Qodobka 3.2). Middaasu macnaheedu waxaa weeye Garoowe was deegaan u dhexeeya reer Puntland oo dhan. Garoowe iyo dadka reer Garoowe dantooda dhaqaale iyo nabadgelyo ayaa ku jirta inay magaaladu noqoto mid u dhaxayso ummadda oo dhan. Sidaas daraddeed, xaq uma ay laha laba oday-beeleed inay yiraahdaan Garoowe caasimad uma aha Puntland.

Su'aasha meesha taal waxay tahay, danta ugu jirta Islaanka iyo Suldaanka reer Nugaal inayan Garoowe noqon caasimadda DGPL maxay tahay? Waa hubaal inay ogyihiin faa'iidaha Garoowe ay ka heshay magaalo madaxnimada Puntland. Haddii ay danta Garoowe ka shaqaynayaan maxay faa'iidadaas u daadinayaan? Jawaabta ma aqaan. Sida la wada ogsoon yahay, Cabdiqaasin wuxuu ka tillaabsaday heshiiskii Carta uu ku saxiixay oo qorayay in Baydhabo u noqoto caasimad DKGM inta Xamar ay xasilayso. Laakiin isagoo dareensan faa'iidada ay leedahay magaalo madaxnimadu ayuu heshiiskaas garab maray oo DKMG ahayd xamar u raray.

Waxay ahayd Islaan Maxamed iyo Suldaan Siciid inay fahmaan maslaxadda Garoowe iyo dadkeeda inti ayan soo saarin go'aanno aan caqli gal ahayn. Dantuna waxay ku jirtaa in uusan qof walba faraha la gelin maamulka Garoowe oo ay u daayaan inay ahaato caasumadda Puntland. Haddiise qof walba yiraahdo reerkayagaa meesha u badan, sidaas daraaddeed hadalkayga ayaa soconaya, natiijadu waxay noqonaysa fawdo iyo amni darri.

Haddii ay ku dhiirradaan in Garoowe looga tago (waxaan rajeynayaa inayan ku adkeysan), iyagoo ku xisaabtamaya in Cabdullahi iyo Jaamac midkoodna uusan dagaal ka oogayn magaalada, waa inay xisaabta ku darsadaan in gobollada kale ee ay Puntland ka kooban tahay ay go'aansan karaan in magaalo madaxda Puntland laga raro Garoowe oo la geeyo meel kale oo lagu kalsoon yahay odayaasheedu inay ka fiiro dheer yihiin Islaan Maxamed iyo Suldaan Siciid. Magaalada L/Caanood baa filayaa inay bedessho Garoowe, laba sababood awgood. Mid waa "strategy" oo waxay u adeegeysaa mustaqbalka Puntland si aan la qiyaasi karin. Qof kasta oo la socda siyaasadda Soomaaliya 10kii sano ee ugu dambeeyay waa uu garan karaa sida ay muhim u tahay L/Caanood. Miidda kale waa mid dhismo iyo dhaqaale. Garoowe magaalo yar bay ahayd wixii ka horreeyay 1998, maantana waa magaalo cammiran. Sidaas oo kale ayay L/Caanoodna u dhismaysaa oo magaalo weyn u noqonaysaa haddii ay noqoto caasimad.

Gunaanad

Ugu dambeyn, waxaan ku bararujinayaa dadka reer Puntland, madax iyo raciyadba, inay indhaha kala qaadaan oo gartaan in hroumarka iyo nabadgelyada Puntland ay ka weyntahay waxyaabaha yaryar ee la isku haysto. Khatar weyn baa ku soo food leh DGPL, haddii sida hadda lagu jiro lagu sii socdo, waxaa hubaal ah in DGPL ayan u dabbaaldegayn sannad guura kale.

Puntland inay noqoto dawlad-goboleed shaqaynaysa oo leh awood dhaqaale iyo mid siyaasadeed, dadkeeduna baqwaaqo ku nool yihiin iyo inay noqoto meel fawda ah oo laga maamulo Xamar waxaa u taallaa hoggaanka siyaasadeed iyo bulsho ee maanta ka dhisan gobolladaas. DGPL inay jirto iyo inay baaba'do, inay madaxbannaanaato iyo inay Xamar ku xiranto waxba kama dhexeeyaan. Labadaba isku heli kari meyno ee aynu kala dooranno.

Maxamuud Abdi - Moabdi21@aol.com

[Column]