Waxay ahay xili ku aadan 1981-1982
waxaan joogay qurbaha , magaaladii aan joogay waxaa yimid wafdi ka socda qabiilka Isaaq ah
oo ay isa soo khilaafeen Cadbulaahi Yusuf oo diiday in laga garab furo jabhad kale , kuna
eedeeyey jabhadii ay nimankaasi wafdiga ah furi lahaayeen in ay goosasho rabaan, waxayna
dacwadoodii gaadhay ilaa Qadaaffi ,wuxuuna Cabdulaahi ku guulaystay in Itoobiya diido in
la furo SNM.
Nimankii rabeen in ay furaan jabhada waxay
aadeen Londan oo ay warqad ku socota Mingiste iyo waddamo reer Galbeedka ah sida
Maraykanka qoreen , warqadaa oo aan si aan loogu talagalin
u arkay waxay sharxaysay asbaabta ay ku fiican tahay in Daarood wadanka Soomaaliya oo dhan laga saaro.
Waxayna
u qoray sidatan:
Soomaaliya iyo wadamada la dariska ah wax khilaafaad ah kama
dhaxeeyo ee wuxuu khilaafaad ka dhexeeyaa qabiilka
Daaroodka ah oo is raadinaaya iyo wadamada Itoobiya iyo Kiinya.
Sababtaas bay madaxdii Daaroodka
ahaa sida Axmad Guray, Sayid Maxamed Cabdille Xasan, Cabdirashii Cali Sharmaarke iyo
Siyaad Barre intuba u qaadeen dagaal ay
rabaan in ay ku mideeyaan dadkooda , haddii Daarood laga saaro Jamhuuriyada Demoqraadiga
ee Soomaali xungurufta Somaaliya iyo wadamada dariska u dhaxeeya wuu dhamaanayaa.
Sidaa darteed waxaan soo
jeedinaynaa anagoo danta gobolka eegayna in jabhadayada la´ogolaado iyo in la helo jabhad
qabiilka hawiye si looga saaro qabiilka Daarood Soomaaliya, loona helo nabadgalyo waarta ,
waxaana taa fure u ah inaad xirtaan jabhada
Kulmis oo idunku soo jeedsandoonta.
Mingista wuu la dhacay fikradii
wuxuuna aasaasay jabhadii SNM iyo ka dib jabhadii USC .
Waxaa kale oo fikradaa la dhacay
Maraykanka iyo Ruushka sidda aan ka dhadhan saday waraysi uu Bardacad siiyey wargayska Sharqi Alaawsadh sannadkii 1991 kii mar
Sayid Khaliife oo ka socday wargayskaa waydiiyey su´aasha ah : Maxaad ula jirtaa Siyaad oo labaatan sano ka badan ku xiray?
Waxuu ku jawaabay BARDACAD
Waxaa ii yeeray safiirka Maraykanka
u fadhiya Soomaaliya okley oo igu yiri dhibaatada Soomaaliya ka jirta waa qabiilka
Daaroodka oo saddex wadan kala dagan, waxaana
xalka u aragnaa in ay fiican tahay si xali waara geeska afrika loogu helo in aan qabiilka
Daarood ka saarno Soomaaliya oo aan isugu gayno intooda shacabka ah Kinya iyo Itoobiya,
intooda siyaasiga ahna aan u qaadno Maraykanka
iyo Yurub, markaas baan waxaan ku iri waa siduu Bardacad hadalka u yiriye oo Soomaaliya
barkeed in aad dishaan baad rabtaan
wuxuuna igu jawaabay Okley anagu
sidaas baan xalka u aragnaa ee ma rabno in aan wax dilno.
Sidda Bardacad waraysigiisa uu ku
sheegay wuxuu u tagay Safiirka Ruushka oo uu ka dalbaday in uu Maraykanka hor istaago,
Ruushkuna wuu diiday oo wuxuu ku yiri safiirka Ruushku Bardacad ,,, siyaasadayada dibada
ee Ruushka xaga Soomaaliya waa tan Maraykan.
Wixii intaa dheer waraysta Bardacad .
Waraysigaasi wuxuu i xusuusiyey warqadii aan
akhriyey wixii intaa ka danbaysay waxaa i hayey cabsi
ah war armuu qorshuhu suurto galaa Mingiste wuxuu baa bi´iyay jabhadii Kulmis(SSDF), waxaana isugu yimid shir saddex geesood ah SNM iyo USC iyo Mingiste oo looga tashanayey sidii Daarood
Jamhuuriyadda Dimoqraadi ee Soomaaliya looga saari lahaa , waxaana la soo kala jeediyey labo talo, oo sidda aan mar
danbe nin weyn oo siyaasi ah oo SNM ah ka maqlay ah sidatan.
Tan 1 aad : Intaan
Ogaadeen (Cumar jees) kaxaysano si aan loo
garan qorshaha aan marka hore Xamar qabano
Daaroodna ka saaro ka dibna aan labo furinti(aag Dagaal) samayno.oo kala ah:
1- USC iyo
SNM ha weerareen dhulka hadda loo yaqaan Puntland oo ha qabteen ilaa Bosaaso.
2- USC iyo SPM ha qabteen ilaa xadka Kinya markaa ka dib aan
SPM cayrino , Markaynu sidaa.Darood ku jabino ayaynu dalka laba dawladood ka dhigidoonaa,
Taladaas waxaa soo jeediyey USC ,
Tan-2aad:
Markii Xamar la qabto USC sigaara ha u ugaarato qabaa´ilka aan Isaaqa ahayn
Waqooyi daga sida Dhulbahantaha, Warsangali iyo Gadabuursiga isla markaana SNM ha soo
dhaweyso qabaa´ilkaa si ay u ogolaadaan kala go’a, ka dibna USC ha aqoonsato
Waqooyi, sidaa labo dowladood oo xadkoodu
yahay 15km Boosaaso
, 30 km Qardho iyo 8km Garoowe aan noqono
markaa way noo dhib yaraanaysaa saarida Daaroodka.
Labadii talo waxaa la qaatay markii
hore tan kobaad tan-1 waxayna keentay in awooda Daarood ku lahaa Koonfur Somaaliya gaar
ahaa Kismaanyo iyo Gado la jabiyo,kumanyaal
kun oo dad ahna waxaa laga dhigay wax la dilay iyo wax la qixiyey.
In kastoo lagu guulaystay in
Daarood badan la barakiciyo, hadana qorshuhu sidii la rabay uma dhicin oo waxaa dhismay
Puntland oo keentay in uuna Daaroodku siyaasiyen dhiman .
Taladii USC oo ahayd tan-1aad
waxaay keentay ilaa hadda wixii dhacay
waxaana loo baahday qorshe kale oo dhamaystir ah waxaana laqaatay kii SNM oo ah
tan-2aad.
Qorshihii labaad waa kan hadda socda oo uu C/qaasim hormuudka ka
yahay oo ah fikradii ay SNM soo jeedisay oo ahayd in Soomaliya labo loo qaybiyo (tan-2aad)
.
C/Qaasim iyo rag Cayr u badan baa waxay furteen dhowr sano
ka hor urur uu markaa si Daaroodka gaar ahaan kuwii Siyaad Barre u shaqayn jiray loo soo
xero galiyo uu C/qaasim waraysi BBC-da ku yiri, waxaan rabnaa in dadkii xukunka aqoonta u
lahaa la soo celino´´ eraygaa oo siyaasiyiin badan oo Daarood ah u qaateen in loo
baahday oo Soomaali nimadu C/qaasim ka run tahay , wuxuu ahaa xero galin kaliya.
Isla markaa Cabdiqaasim wuxuu heshiisiiyey Jabuuti iyo
Soomaaliland oo ay xunguruf ka dhaxaysay oo uu
markaa kala hadlay soo noolayta Qorshihii SNM ka iyo in uu ogol yahay in Soomaaliya la
qaybiyo, haddii uu Madaxwayne noqdo sidaas buuna ina Cigaal
kharashkii doorashada C/Qaasim wax uga bixiyey, sidda uu ina Cigaal waraysi uu
siiyey BBC da ku qirtay isagoo yiri ´´aniga iyo Cabdiqaasim waan is ku fiicnaan jirnay,
gaban baana nakala gaadhay ka kor qabanqaabadii shirkii Jabuuti ballana wuu noo dhexeeyey.´´
Madaxweynaha Jabuuti oo balan ka
dhaxeeyey ina Cigaal in labada wadan Jabuuti iyo Somaliland la isku dari doono markii
la´aqoonsado Somaliland ka dib , wuxuu qaban qaabiyey shirkan Carte oo ina Cigaal xeelad
darteed si aan Daroodku u didin diiday ka soo qaybgal kiisaa.
Shirka Jabuuti markuu bilaammay
waxaa la martiqaaday isagoo laga fa´iidaysanayo khibrada C/qaasim intii Daaroodka laalush
qaateyaasha ahaa waxtigii Siyaad Baree iyo kuwo kur sidoona.
Waxayna bilaabeen warbaahinta Carte
sidda BBCda in ay abbaaraan oo ay weerar ku qaadaan meeshii hartay oo uu Daarood ka
dhimankaro oo ah Puntland.sidii ay u kala diri lahaayeen .
Arintii sidii la rabay bay u dhacday oo Cabdiqaasim
Madaxwaynaa loo doortay wuxuuna doortay Cali
Khaliif Galayr in uu noqdo Raíisulwassaare wuxuuna soo dhaweeyey Hartiga wuxuuna fogeeyey
Issaaqii, taas oo ina Cigaal shaki ah in
looga baxay heshiiskii galisay, laakin
markiiba waxaa ina Cigaal loo sheegay in la rabo in Puntland la burburiyo oo kaliya ee
aanay ahayn jeceyl uu C/qaasim u qabo Hartiga.
Taasi waxay ina Cigaal ku
dhiirigalisay inuu bilaabo in uu sameeyo doorasha dastuurka
si uu u qanciyo aduunku iyo isagoo sugaya balankii uu la galay C/qaasim.
Cali
khalif iyo Sakariye waxaa lagu yiri eedeya Itoobiya , si Itoobiya iyo Daroodka oo isku
fiican la isugu diro , wayna eedeeyeen oo aduunka
oo dhan waxay u sheegeen in Itoobiya soo gashay Soomaaliya, calanka Itoobiyana waxaa lagu gubay Boosaaso, si Itoobiya loogu
yiraahdo bal waxaad taageeraysaan fiiriya.
Markaas
buu C/qaasim wuxuu diray wafdi uu Ra´iisul wassaare ku xigeenkiisa Cusmaan Kaluun wato
Waftigii waxuu tagay Itoobiya wuxuuna ku yiri
dawlada Itoobiya waxaan eryeynaa Cali khaliif oo idin neceb iyo dowladiisa, waxanuna
ogolnahay in heshiiska Soomaaliya labo
qeybood laga dhigo oo kala ah: Kan Koonfur oo C/qaasim madaxweyne u yahay iyo kan Waqooyi
oo ina Cigaal Madaxwayne u yahay, ka dibna waan wadda hadlaynaa siddii labo wadan, taas oo
macneheedu yahay kala go’ baan ogol nahay .
Ku
xigeenka Wasiirka Arimaha Dibada ee Itoobiya Wafti uu wato baa arintaa darteed u tagay
Garoowe oo aan u malaynayo in ay Cabdulaahi Yusuf isla soo qaadeen , iskuna afgaran
waayeen sida uu u sheegay nin Puntland u hadlay BBCda mar la waydiiyey maxad isku
xilaafteen Itoobiya uu yiri, wadankasta wuxuu
lee yahay dantiisa.
Itoobiya
maamulka cusub waxuu og yahay in sidda C/qaasim iyo ina Cigaal rabaan in Soomaaliya labo
loo qaybiyo Daarood oo dhanna Itoobiya loo
soo qaxiyo in aanay Itoobiya dan ugu jirin dhibka ka dhalanaya dartis iyo dagaalada
xornimo doonka ah ee sii soconayaan darteed, sidaas darteed Itoobiya fikradaas wax dan ah
uma aragto, waxaxyna sii waday sidii ay xalka u arkaysay.oo ahayd in Soomaaliya dowlad ay
u dhan tahay laga dhiso
Arintii
waftiga C/qaasim u diray Itoobiya oo balan qaaday in uu eryayo Cali Khaliif Soomaaliyana
labo u kala qaybinayo, isagoon latashan Cali Khaliif
iyo isbadal la’aanta mowqifka dowlada Itoobiya waxay dhexdhigtay kooxdii Carte
dhib iyo is aamin daro gaar ahaan markay Mudduloodku arkeen in C/Qaasin heshiisyadii in
awooda la qaybsado ahayd ka baxay.
Dhinac
Puntland waxaa lagu gulaystay iyadoo la´adeegsanayo laaluush ay qateen Isimada Puntland
qaarkood iyo siyaasiyiin in la kala diro Puntland, waxaanad arkaysaa in
qaramada midoobay markiiba iska daayeen in ay Puntland
wax ka waydiiyaan dib u heshiisiinta Soomaaliya..
Isimada
Garoowe ku shirayana waxaa loo xilsaaray in ay Puntland qabaa’il u qaybiyaan si loo
qaybsado puntland.
arintu
hadda waxay ku socotaa in labo dowladood oo xadkoodu yahay
15km Boosaaso,30km Qardho iyo 8km Galkacyo samaysmaan taas oo keeni doonta in qorshuhu sidii la rabay u dhaco Puntlandina sidaa
lagu qaybsado Daaroodna dalka looga saaro.
Maxamud
Sheikh Xasan Dahir mdahir@t-online.de
Madadsanidin